ISTILAH DI DALAM SANDIWARA


SANDIWARA

Secara umum istilah "sandiwara" dalam bahasa Indonesia dapat diartikan sama dengan drama. Sandiwara menurut KBBI adalah pertunjukan lakon atau cerita (yang dimainkan oleh orang)

 

 

Sandiwara atau sering disebut juga Lakon (Bahasa Jawa) atau pertunjukan drama adalah suatu jenis cerita bisa dalam bentuk tertulis ataupun tak tertulis, yang utamanya bertujuan untuk di pentaskan.

 

 

Sandiwara Istilah ini diciptakan oleh Mangkunegara VII, yang berasal dari bahasa Jawa Sandhi dan Warah. Sandhi yang berarti rahasia, dan Warah yang berarti ajaran. Sandiwara asale saka tembung sandi (rahasia) lan warah (ajaran). Sandiwara tegese ajaran sing diwulangake kanthi rahasia utawa ora kanthi blak-blakan. Kang ngemot amanat tumrap para panontone.)

 

Sedangkan menurut Ki Hajar Dewantara, istilah sandiwara dapat diartikan sebagai pengajaran yang dilakukan dengan secara pralambang atau secara tidak langsung (ditutup-tutupi/ora blak-blakan) yang berisi pesan/amanat terhadap para penonton/masyarakat.

 

 


 

ISTILAH YANG ADA DIDALAM SANDIWARA (ISTILAH ING SAJRONE SANDIWARA)

 

1.   Babak yaiku perangan saka lakon sandiwara, ditandai kanthi mudhune layar utawa matine lampu

 

Babak adalah bagian dari lakon sandiwara, yang ditandai dengan turunnya layar atau mati lampu pada saat pertunjukan berlangsung

 

 

2.   Adegan, yaiku perangan saka babak sing mung nggambarake sak perangan kahanan ing rerangken babak.

 

Adegan adalah bagian dari babak yang yang hanya menggambarkan satu bagian keadaan/suasana didalam satu rangkaian adegan babak

 

 

3.   Prolog, yaiku minangka purwakaning crita sandiwara kang ngandharake sinopsis, ngenalake para paragane, sarta konflik-konflik kang bakal diceritakake.

 

Prolog adalah kata-kata diawal cerita yang menjelaskan tentang synopsis/rangkuman cerita, memperkenalkan tokoh, serta keadaan/suasana konflik yang akan diceritakan selama pementasan

 

 

4.   Epilog, yaiku wasana basa kang mungkasi pagelaran/pamentasan.

 

Epilog adalah kata - kata terakhir/ucapan terakhir untuk mengakhiri pertunjukan atau pementasan drama

 

 

5.   Dialog, yaiku pacelathon antarane para paraga.

 

Dialog adalah ucapan atau kata-kata yang terucap antara tokoh yang satu dengan tokoh yang lain dalam sebuah pertunjukan.

 

 

6.   Monolog, yaiku pacelathone sawijining paraga marang awake dhewe

 

Monolog adalah kata-kata atau ucapan tokoh untuk dirinya sendiri didalam sebuah pertunjukan

 

 

7.  Mimik, yaiku ekspresi utawa owah-owahaning pasuryan kanggo nuduhake emosi kang dirasake dening para paraga.

 

Mimik adalah ekspresi wajah atau gerak wajah tokoh paraga untuk menunjukkan emosi yang dirasakan didalam pertunjukan.

 

 

8.   Pantimim, yaiku ekspresi gerak-gerik badan/sarira kanggo nuduhake emosine paraga

 

Pantomim adalah ekspresi gerak badan atau tubuh tokoh paraga untuk menunjukkan emosi yang dirasakan didalam pertunjukan.

 

 

9.   Pantomimik, yaiku gathukake ekspresi wajah karo obahing awak kanggo nuduhake emosi paraga.

 

Pantomimik adalah gabungan dari ekspresi wajah dan geraknya badan atau tubuh tokoh paraga untuk menunjukkan emosi yang dirasakan didalam pertunjukan.

 

 

10.      Gestur, yaiku obahe tangan, sikil,sirah, lan liya-liyane kang dilakokake dening paraga.

 

Gestur adalah geraknya tangan, kaki, kepala, dan anggota tubuh lainnya yang dilakukan oleh tokoh paraga dalam pertunjukan.

 

 

11.      Bloking, yaiku minangka paugeran owah-owahane papan panggonan saka siji marang sijine supaya pagelaran ora mbosenake.

 

Bloking adalah berubahnya suasana tempat pertunjukan dari satu suasana ke suasana lain supaya tidak membosankan

 

 

12.      Gait, yaiku tandha-tandha khusus ing carane nglakokake lan carane main para paraga.

 

Gait adalah tandha khusus yang dilakukan oleh para tokoh dalam pertunjukan berlangsung

 

 

13.      Akting, yaiku obahing para paraga minangka penghayatan saka peran kang dilakkokake.

 

Akting adalah gerakolah tubuh dan wajah tokoh sebagai upaya dalam penghayatan peran yang diperankan.

 

 

14.      Aktor, yaiku paraga kang nglakokake akting

 

Aktor adalah tokoh yang melakukan penghayatan dalam perannya (pemeran laki-laki)

 

 

15.      Improfisasi, yaiku obahing awak lan pangucapan spontanitas kanggo nambahi regenging cerita

 

Improfisasi, adalah geraknya tubuh atau wajah dan ucapan tokoh secara spontan untuk menambah suasana penghayatan dalam cerita

 

 

16.      Ilustrasi, yaiku iringan swara kanggo nambahi regenging kahanan kang diceritakake.

 

Ilustrasi adalah iringan suara untuk menambah meriahnya keadaan yang diceritakan

 

 

17.      Kontemporer, yaiku cerita utawa naskah sarwa bebas tanpa winates paugeran kang sakmesthine.

 

Kontemporer adalah cerita atau naskah bebas tanpa batas aturan

 

 

18.      Kostum, yaiku busana para paraga

 

Kostum adalah busana para tokoh dalam pertunjukan

 

 

19.      Skenario, yaiku rengrengan lelakone cerita kang dilakokake dening para paraga

 

Sekenario adalah naskah lokon yang diperankan oleh tokoh dalam pertunjukan

 

 

20.      Panggung, yaiku papan panggonan kanggo pentas sandiwara

 

Panggung adalah tempat yang digunakan untuk pentas pertunjukan

 

 

21.      Layar, yaiku kain kanggo nutup panggung kang bisa dibukak lan ditutup jumbuh karo kabutuhane

 

Layar adalah kain yang digunakan untuk menutipi atau membuka panggung yang buasanya untuk merubah situasi pertunjukan

 

 

22.      Penonton, yaiku sakabehing wong kang padha mirsani pementasan

 

Penonton adalah orang yang datang untuk melihat pertunjukan

 

 

23.      Sutradara, yaiku pangarsa kang naggung jawab ing pementasan sandiwara

 

Sutradara adalah pencipta atau pelaksana yang bertanggung jawab atas pementasan pertunjukan.

 

 

BASA KRAMA PERANGANE AWAK

TEMBUNG KRAMA INGGIL PERANGANE AWAK
TEMBUNG NGOKO           TEMBUNG KRAMA                              KRAMA INGGIL
11.   mripat                                   mripat                                                         tingal, soca
12.   pipi                                        pipi                                                             pangarasan
13.   irung                                     irung                                                           grana
14.   umbel                                    umbel                                                         gadhing
15.   brengos                                 brengos                                                      rawis
16.   cangkem                               cangkem                                                    tutuk
17.   lambe                                    lambe                                                         lathi
18.   kuping                                   kuping                                                        talingan
19.   untu                                      untu                                                            waja
20.   gusi                                       gusi                                                            wingkisan
21.   idu                                        iben (?)                                                       kecoh
22.   ilat                                         ilat                                                              lidah
23.   janggut                                  janggut                                                       kethekan
24.   gulu                                       gulu                                                            jangga
25.   githok                                   githok                                                         griwa
26.   awak                                     badan                                                         sarira
27.   pundhak                                pundhak                                                     pamidhangan
28.   tangan                                   tangan                                                        asta
29.   kuku                                      kuku                                                           kenaka
30.   driji                                       driji                                                            racikan
31.   dhadha                                  dhadha                                                       jaja
32.   ati                                          manah                                                       panggalih
3