Showing posts with label KASUSASTRAN. Show all posts
Showing posts with label KASUSASTRAN. Show all posts

Pengertian Wangsalan Jenis dan Contohnya dalam bahasa Jawa

Jika kamu tanya pengertian wangsalan dalam bahasa Jawa, semua pasti menjawab dengan sebutan unen-unen basa Jawa.

 

 

Ada juga yang menyebutkan bahwa wangsalan yaiku Yaiku unen-unen kaya cangkriman, ananging batangane kasebut ana ing perangan ukara sawingkinge. Artinya wangsalan adalah kalimat atau perkataan sejenis cangkriman, namun jawabannya sudah disebutkan dikalimat selanjutnya hanya saja jawaban tersebut bisanya disebutkan secara tidak jelas dan lugas.

 

 

Wangsalan yaiku unen-unen kaya cangkriman nanging uwis dibatang (dibedhek). Ukarane orang persis nanging saemper wae. Wangsalan ana kang awujud ukara selarik utawa awujud tembang.

 

 

 

 

Dari pernyataan di atas, bisa disimpulkan bahwa pengertian wangsalan adalah semacam perkataan atau kalimat seperti cangkriman (teka-teki) yang jawabannya sudah ada pada kalimat selanjutnya disebutkan secara tidak jelas dan lugas. Wangsalan biasanya terdiri dari satu atau dua kalimat atau bahkan terdapat dalam tembang macapat.

 

 

Fungsi dari wangsalan ini dapat digunakan sebagai teka-teki dan juga dapat digunakan untuk menyindir atau memberi nasihat kepada seseorang. Fungsi ini dianggap cocok dengan karakter masyarakat orang Jawa yang tidak bisa atau tidak ingin menyampaikan sesuatu secara langsung. Karena dapat menyinggung perasaan orang tersebut.

 

 

Jenis-jenis dan Contoh Wangsalan

 

 

1.       Wangsalan Lamba

 

Wangsalan lamba merupakan wangsalan yang hanya memiliki satu batangan. Wangsalan ini hanya berisikan dua larik dalam satu kalimat. Larik pertama berisi wangsalan, sedangkan larik kedua berisi batangan atau jawabannya.

 

Contohnya adalah sebagai berikut:

 

1.       Klapa mudha, yen kalegan paringa apura. (Klapa mudha = degan)

2.       Pindhang lulang, kacèk apa aku karo kowé. (Pindhang lulang = krècèk)

3.       Jenang gula, kowé aja lali. (Jenang gula = glali)

4.       Sekar aren mas, sampun dangu kok boten kepanggih (sakar aren = dangu)

5.       Njanur gunung, kadingarèn. (Janur gunung = arèn)

6.       Jangan gori, nganti judheg anggonku mikir (Jangan gori = gudheg)

7.       Mbalung klapa, gelemé mung éthok-éthokan. (Balung Klapa = bathok)

8.       Mbalung janur, paring usada nggonku nandhang wuyung. (Balung janur = sada)

9.       Reca kayu, golèka kawruh rahayu. (Reca kayu = golèk)

10.  Ngembang garut, nggremeng ora karuwan. (Kembang garut = gremeng)

11.  Ngembang kacang, mbesengut ora kalegan.(Kembang kacang = besengut)

12.  Kembang jambu, kemaruk duwé dolanan anyar. (Kembang jambu = karuk)

13.  Roning mlinjo, sampun sayah nyuwun ngaso. (Ron mlinjo = so).

14.  Kembang gembili, seneng-seneng olèh rejeki. (Kembang gembili = seneng)

15.  Witing klapa jawata ing ngarcapada, saluguné wong mudha gelem rekasa. (Witing klapa = glugu)

 

 



2.       Wangsalan Rangkep (Wangsalan Camboran)

 

Wangsalan rangkep atau wangsalan camboran merupakan wangsalan yang memiliki batangan lebih dari satu. Wangsalan ini berisi dua kalimat yang masing-masing kalimat tersebut terdiri atas dua larik. Kalimat pertama berisi wangsalan dan kalimat kedua berisi batangan atau jawabannya.

 

Contohnya adalah sebagai berikut:

 

1.       Jenang séla wader kalèn sesondhéran, apuranta yèn wonten lepat kawula. (Jenang séla = apu, wader kalèn: sepat)

2.       Tengarèng prang, andheging riris, kudu teteg lan kudu terang ing pikir. (Tengara perang = keteg, andheging riris = terang)

3.       Bayem arda, ardané ngrasuk busana, mari anteng besusé saya katara. (Bayem arda = lateng, ardané ngrasuk busana = besus)

4.       Sri Maha Jawata Katong, andaka wuluné rekta, jroning néndra gung kaepi. (Ratuné para jawata = Bathara Éndra, andaka wuluné rekta = sapi)

5.       Balé nata rondon pari, paran margané wak mami. (balé nata = pagelaran, rondon pari = dami)

 

Untuk Lebih bisa mendalami wangsalan basa Jawa coba kita jawab pertanyaan yang ada dibawah ini!

 

 

Wangsulana pitakon ing ngisor iki!

1.            Mbalung janur, gelema paring usada.

(balung janur = ……………………………………………………….)

2.            Roning mlinjo, sampun sayah nyuwun ngaso.

(roning mlinjo = ………………….………………………….)

3.            Njanur gunung, kadingaren rawuh mrene!

(njanur gunung = ………………………………………………..)

4.            Rokok cendhak, bocah cilik ora oleh neges-neges.

(Rokok cendhak =……………………………………….)

5.            Sarung jagung, abot entheng tak lakoni.

(Sarung jagung = …………………………………………………..)

6.            Reca kayu, goleka rahayu.

(Reca kayu = ……………………………………………………………………..)

7.            Kembang jambu, kemaruk duwe sepedha anyar.

(Kembang jambu = ……………………………………….)

8.            Kendhil dawa, enggal ditandhangi.

(Kendhil dawa = ………………………………………………………..)

9.            Godhong garing, esuk-esuk kok wis nglaras.

(Godhong garing =……………………………………………)

10.      Bocah kok menthil kacang, tansah mbesengut wae.

(menthil kacang =……………………………………...)

11.      Balung klapa, ethok-ethok ora ngerti.

(Balung klapa = ………………………………………………………)

12.      Balung jagung, punika sampun dados tanggel jawab kula.

(Balung jagung = ……………………………….)

13.      Balung geni, mbok menawa aku ora bisa teka.

(Balung geni = ………………………………………………)

 

 

 

Demikian penjelasan mengenai wangsalan dalam bahasa Jawa beserta dengan jenis dan contohnya. Semoga bermanfaat.

 

 

Jenis Kata dan Penjelasannya dalam Bahasa Indonesia (Jinising Tembung miturut Panggonane ing Basa Jawa)

Kata merupakan unsur  utama dalam membentuk sebuah kalimat. Ada kata dasar ada juga kata yang terbentuk melalui proses morfologis, misalnya pengimbuhan (afiksasi), kata ulang (reduplikasi), dan kata majemuk (komposisi). Dalam sebuah kalimat, kata memiliki kedudukan atau jabatan seperti subjek, predikat, objek, dan keterangan. Dalam kaitannya dengan kedudukan atau jabatan di dalam kalimat, kata dapat dikategorikan ke dalam kelas kata.

 

 


 

Berdasarkan kesamaan bentuk, fungsi dan makna dalam tata kalimat bahasa Indonesia, kata dapat dikelompokkan menjadi beberapa jenis kata yaitu kata benda (nomina) tembung aran, kata kerja (verba) tembung kriya, kata sifat (adjektif) tembung kahanan, kata ganti (pronominal) tembung sesulih, kata bilangan (numeralia) tembung wilangan, kata keterangan (adverbia) tembung katrangan,

 

 

Berikut penjelasan lengkap mengenai jenis kata dalam bahasa Indonesia yang wajib diketahui.

 

 

1.         Tembung Aran / kata benda (Nomina)

 

Tembung aran / kata benda adalah nama dari semua benda dan segala sesuatu yang dibendakan, Yaiku jenenge sakabehing apa wae kang dianggep barang. Menurut wujudnya dapat dibedakan menjadi (Miturut wujude Tembung aran kaperang dadi):

 

 

a)      Tembung aran kang maujud (kongkret)

 

yaitu nama dari benda-benda yang dapat ditangkap oleh pancaindra, yaiku Tembung aran kang bisa ditampa nganggo panca indra misalnya umpamane rumah, batu, binatang, tanah, api, pemukul, panah.

 

Jenenge wong       = Nuraini, Siswanti, Sukini, lsp.

Jeneng kutha        = Pacitan, Jepara, Pati, Semarang, lsp.

Jenenge kewan     = Sapi, kebo, jaran, tikus, lsp.

Jenenge gunung   = Merbabu, Semeru, Merapi, lsp.

Jenenge barang     = TV, Radio, meja, kursi, lsp.

 

 

b)     Tembung aran mujarad ora maujud (abstrak)

 

yaitu nama-nama benda yang tidak dapat ditangkap oleh pancaindra, yaiku tembung aran kang ora bisa ditampa nganggo panca indra misalnya umpamane: keagungan, kehinaan, kebesaran, kekuatan, kemanusiaan, pencucian, pencurian, iman, kepinteran, kebudayaan, keyakinan, lsp.

 

 

 

2.          Tembung kriya / kata kerja (verba)

 

Tembung kriya / kata kerja atau verba merupakan jenis kata yang memiliki fungsi menerangkan sebuah tindakan, pengalaman.

yaiku tembung sing mratelakake solah bawa utawa tandang gawe. Pada kalimat, kata kerja mempunyai posisi sebagai predikat. Ana ing ukara, tembung kriya mujudake wasesa.

 

Tembung kriya bisa dibagi menjadi:

 

a)      Tembung kriya tanduk (kata kerja aktif)

 

yaiku kata kerja yang subjeknya melakukan pekerjaan atau kegiatan. Biasanya diawali dengan imbuhan anuswara. Tembung kriya sing jejere dadi paraga kang nindhakake panggaweyan. Lumrah kadhapuk dening ater-ater anuswara (ny-, m-, ng-, n-) lan panambang -ake

contohnya: nyapu, nyawang, nulisake, nggarapake, lsp.

 

 

b)     Tembung kriya tanggap (kata kerja pasif)

 

yaiku kata kerja yang subjeknya dikenai kegiatan atau pekerjaan. Biasanya diawali dengan imbuhan tripurusa. Tembung kriya sing jejere dikeneki panggaweyan. Lumrah kadhapuk ater-ater tripurusa(dak-, ko-, di-). dene dak- kanggo ngganti tembung sesulih aku, ko- kanggo ngganti tembung sesulih kowe, lan di- kanggo ngganti tembung sesulih saliyane aku lan kowe.

contohnya: dakgawakake, daktulis, kopangan, ditulis, koambu, lsp.

 

 

Ciri-Ciri kata kerja antara lain:

 

1)     Mempunyai arti perbuatan, kegiatan atau tindakan

2)     Mempunyai arti proses

3)     Biasanya diikuti kata benda

4)     Biasanya diikuti kata sifat atau keterangan

5)     Biasanya dibentuk dengan imbuhan me-, di-, ber-, ter-, di-ka, ber-an, memper-an, dan memper-i

 

 

 

3.         Tembung kahanan / kata sifat (adjektiva)

 

Kata sifat atau adjektiva merupakan jenis kata yang dipakai untuk menerangkan sifat atau kondisi suatu hal, seperti makhluk hidup, benda mata, tempat, waktu ataupun yang lainnya. yaiku tembung sing bisa mratelakake kahanan utawa watak sawijining barang utawa bab. Tembung watak bisa sumandhing karo paling, rada, luwih, banget, lan tinimbang.

 

 

Tembung kahanan / kata sifat bisa dibagi menjadi dua:

 

a)      Tembung watak kang ora bisa owah : dengki, srei, jail, methakil, sombong, lsp.

 

 

b)     Tembung watak kang bisa owah : sugih – sumugih, mulya – minulya, lsp.

 

 


 

4.         Tembung katrangan / kata keterangan (adverbia)

 

Tembung katrangan utawa kata keterangan atau Adverbia merupakan jenis kata yang menunjukkan keterangan atau penjelasan mengenai kata lain contohnya kata bilangan, kata kerja, dan kata sifat di dalam suatu kalimat. yaiku jenis tembung kang mratelakake katrangan marang tembung sanes kayata tembung kriya, wilangan, utawa saliyane tembung aran. Amarga yen nerangake tembung aran banjur dadi tembung kahanan.

 

Contohnya:

 

·           Aisyah kerep nangis.

·           Ega durung nyapu latar.

·           Asu mlayu banter.

·           Nulis alus, lsp.

 

 

Ciri-ciri kata keterangan antara lain:

 

·      Memberikan penjelasan mengenai kata lain

·      Seringkali letaknya di awal atau akhir kalimat

·      Tidak dapat dipakai untuk sebagai penjelas kata benda atau kata ganti benda

·      Dapat dipakai untuk seluruh jenis kalimat

 

 

 

5.         Tembung sesulih / kata ganti (pronomina)

 

Tembung sesulih / kata ganti yaiku kata yang menjadi pengganti menggantikan kata subjek. tembung kang dadi sesulihe/nggantekake kalungguhaning jejer kang awujud wong utawa samubarang sing bisa dianggep barang.

 

Tembung sesulih / kata ganti bisa dibagi menjadi:

 

Tembung sesulih kaperang dadi

 

 

1)    Sesulih purusa


 


2)    Sesulih pandarbe

 

Sesulih pandarbe

 

 

Aku

Dak

-       ku

Kowe

Kowe

-       mu

dheweke

 

-       e

 

 

3)    Sesulih panuduh kata ganti penunjuk

 

contohnya:

a)      Panuduh lumrah: iki, iku, punika, niku.

 

b)     Panuduh papan: kene, kana, neng kene, neng kana, ngriki, ngriku, rene, rana, mrene, mrana, mrono.

 

c)      Panuduh sawijining bab: ngene, ngono, mekaten, ngana.

 

 

4)    Sesulih pitakon kata ganti pertanyaan

contohnya:

apa, kenengapa, kepiye, sapa, pira, ana ngendi, kapan.

 

 

5)    Sesulih panyilah

 

yaiku tembung kang pinangka panghubung tembung sini lan tembung sabanjure kayata kang, sing, ingkang, inggih menika

 

 

 

6.         Tembung wilangan / kata bilangan (numerial)

 

Tembung wilangan atau kata bilangan adalah jenis kata yang dipakai untuk menghitung banyaknya orang, binatang, benda, dan sebuah urutan proses atau peristiwa yang bentuknya nyata dan kongret. Yaiku tembung kang mratelakake cacah, kumpulan, utawa pepangkatan kang wujude nyata utawa kongkret.

 

Contoh: sejuta, kedua, dan sepertiga, siji, sepuluh, seket, separo, kapisan, kapindho, pirang-pirang.